خواص نبات: 25 فایده جادویی نبات داغ برای بدن + مضرات
خواص نبات شامل تأمین انرژی و رفع خستگی، تقویت حافظه، درمان دردهای عضلانی، کمک به هضم غذا، درمان اسهال و مشکلات گوارشی، فواید ضد ویروسی برای سرماخوردگی، افزایش دهنده شیر مادران و تسکین درد نوزادان و ایجاد حس آرامش است.
فواید نبات به‌عنوان یک آبنبات سنتی ایرانی، تنها محدود به طعم شیرین آن نیست؛ این محصول که از شیره غلیظ شکر یا نیشکر تهیه می‌شود، طی فرآیندی دقیق به شکل کریستال‌های زیبا متبلور می‌گردد. هرچند از نظر ترکیب شیمیایی تفاوت چندانی با شکر و قند ندارد، افزودنی‌هایی مانند زعفران یا گیاهان معطر باعث افزایش ارزش غذایی و خواص نبات و کاربرد درمانی آن می‌شود. شاخه نبات، برای تزئین سفره عقد و هفت‌سین گرفته تا شیرین کننده‌ی چای و بهترین دمنوش ها (مخصوصا نبات میوه ای)، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و سنت ایرانی دارد.
ارزش غذایی نبات
خواص نبات قدمتی چندین ساله داشته و بیشتر بخاطر طبع گرم و رفع سردی مزاج کاربرد دارد.
نبات یکی از پرمصرف‌ترین و باشگون‌ترین آبنبات‌ها در بین ایرانیان است. می‌گویند از نظر علمی تفاوتی بین نبات و قند یا شکر نیست، اما خواص نبات برای آن‌هایی که با نبات آب داغ از دل‌درد و نفخ و سردرد خلاص شده‌اند، کاملا بدیهی است! پس از خرید نبات و مصرف آن غافل نگردید! در این مطلب ابتدا ارزش غذایی نبات را بررسی کرده و سپس به فواید نبات سفید می‌پردازیم:
| ترکیب | مقدار تقریبی در هر 1 شاخه نبات (20 گرم) |
|---|---|
| انرژی (کالری) | 78 کالری |
| کربوهیدرات | 20 گرم |
| قند (ساکارز) | 20 گرم |
| پروتئین | 0 گرم |
| چربی | 0 گرم |
| فیبر | 0 گرم |
| کلسیم | 0 گرم |
خواص نبات برای سلامتی: خواص درمانی و دارویی
از خواص نبات، این ترکیب ساده، علاوه بر طعم دلچسب شیرینی، می‌توان رفع خستگی، بهبود هضم، آرامش اعصاب و کاهش دردهای عضلانی و قاعدگی را انتظار داشت.
نبات با سرد کردن شربت شکر (شکر سفید، نیشکر یا شکر قهوه‌ای) و شکل‌گیری کریستال‌های بزرگ روی چوب یا نخ تهیه می‌شود. این آبنبات سنتی به دلیل شیرینی ملایم‌تر نسبت به قند و شکر کاربرد بیشتری برای طعم بخشیدن به چای و دمنوش‌ها دارد. در این مطلب از بلاگ آجیل و خشکبار آجیل چی می‌خواهیم خیلی دقیق‌تر به بررسی خواص نبات سفید و اینکه چرا همچنان پرطرفدار است بپردازیم.
نبات، این بلورهای سفید و طلایی شکر، از گذشته تاکنون نه‌تنها به‌عنوان یک شیرین‌کننده‌ی ملایم بلکه به‌عنوان یک داروی آرامبخش و انرژی‌زا توسط طبیبان تجویز می‌شد. از جمله خواص نبات که به‌عنوان یک روش خانگی کاربردی در بین ما جا افتاده است درمان مشکلات گوارش، رفع دل‌درد، رفع نفخ، آرام کردن معده و حتی برطرف کردن تهوع در دوران بارداری است. از دیدگاه علمی نیز نبات منبعی غنی از گلوکز و ساکارز است که به‌سرعت جذب بدن شده و انرژی مورد نیاز سلول‌ها را فراهم می‌کند. با این اوصاف بی‌دلیل نیست که نبات را “قند دارویی” می‌نامند.
1. خواص نبات برای افزایش انرژی و رفع خستگی و خواب آلودگی
فواید نبات سفید برای رفع خواب‌آلودگی یا ضعف جسمانی معجزه می‌کند. چون نبات از ساکارز تشکیل شده و اثرات دارویی آن بیشتر مربوط به تأمین انرژی و افزایش سوختوساز سلولی و بهبود عملکرد عضلات است.
2. خواص نبات برای مغز و تقویت حافظه
موضوع خواص نبات برای مغز یک خرافه نیست و حقیقت دارد! گلوکز منبع اصلی انرژی مغز است و مصرف مقدار کمی نبات می‌تواند باعث بهبود تمرکز، توجه و حافظه کوتاه‌مدت شود.
3. خواص نبات به عنوان آرامبخش طبیعی
آن‌هایی که کاملا شکر را از رژیم غذایی خود حذف کرده‌اند قطعا از نظر احساسی شکننده‌ترند، چون قند باعث افزایش سطح سروتونین می‌شود. اثرات آرام‌بخشی از ویژه‌ترین خواص نبات برای اعصاب به شمار می‌رود.
4. فواید ضدویروسی نبات برای سرماخوردگی
برای افزایش خواص نبات برای سرماخوردگی معمولا پزشکان طب سنتی مصرف آن را به همراه زنجبیل ، زعفران و یا انواع دمنوش سرماخوردگی توصیه می‌کنند. در برخی از پژوهش‌های مدرن ترکیبات فنولیک و خاصیت ضد التهابی شکر تصفیه‌نشده در بهبود علائم ویروسی مطرح کرده‌اند.
5. خواص نبات برای درمان سرفه خشک و گلو درد
یکی از پرکاربردترین خواص نبات برای سرفه است، چون با ایجاد پوشش نرم روی گلو می‌تواند همانند سدی از تحریک گلو و سرفه خشک جلوگیری کند. برای درمان سرفه با نبات، معمولا توصیه می‌شود نبات کوچکی را در دهان گذاشته و اجازه دهید که به آرامی حل شود.
6. خواص نبات برای دستگاه گوارش و بهبود هضم و رفع بلغم
طبع نبات گرم است و در طب سنتی مصرف متعادل نبات بعد از غذا، برای بهبود هضم و رفع بلغم می‌تواند برای برخی از افراد کمک کننده باشد.
7. خواص نبات برای یبوست با کمک به تحرکات روده
اثر اسمزی قند، از فواید نبات سفید در بهبود سلامت گوارش و درمان یبوست است. زیرا باعث افزایش جریان آب در روده‌ها شده و دفع را آسان‌تر می‌سازد.
8. نبات ضد نفخ و مفید برای درمان اسهال
در شرایطی که اسهال خفیف ناشی از ضعف معده باشد، خواص نبات قهوه ای همراه با برخی از دمنوش‌ها می‌تواند به تنظیم حرکات روده و کاهش نفخ کمک کند.
9. خواص نبات داغ برای معده درد و دل درد
مصرف نبات برای سردی معده از دیرباز در طب سنتی توصیه شده است. نوشیدن چای نبات داغ باعث افزایش جریان خون در معده و تسکین درد ناشی از سردی یا ضعف گوارش می‌شود. اثر گرمایی نبات و ترکیب آن با زنجبیل یا دارچین نیز خواص ضدالتهابی و ضداسپاسم را تقویت می‌کند.
10. خواص نبات برای لاغری و مدیریت وزن با افزایش سوخت و ساز بدن
هرچند نبات یک منبع پرکالری است، مصرف کنترل‌شده آن در افراد با متابولیسم پایین می‌تواند به تحریک ترموژنز و افزایش سوختوساز بدن کمک کند.
این اثر به‌ویژه در ترکیب با انواع دمنوش لاغری مانند چای سبز یا دارچین قابل‌توجه است. بنابراین خواص نبات برای لاغری به تعادل مصرف و سبک زندگی سالم بستگی دارد.
11. افزایش سطح هموگلوبین با مصرف نبات
نبات به‌تنهایی منبع آهن بالایی نیست، اما مصرف آن همراه با منابع آهن مانند شیره انگور یا خرما می‌تواند جذب آهن را بهبود بخشد. قند موجود در نبات با افزایش انرژی و تحریک تولید آنزیم‌ها در بهبود فرآیند خونسازی نقش دارد.
12. نبات خوش بو کننده دهان و رفع مزه بد دهان
از آنجاییکه خواص نبات برای دستگاه گوارش تأثیرگذار است، با کمک به هضم غذا و تنظیم ترشحات معده، بوی ناشی از رفلاکس یا سوء هاضمه را کاهش می‌دهد.
مزایای نبات برای سلامتی:
- افزایش انرژی و رفع خستگی
- بهبود هضم و مشکلات گوارشی مثل دل‌درد و نفخ
- آرام‌بخشی و کاهش استرس و دردهای عضلانی
- کمک به درمان سرماخوردگی، سرفه و گلودرد
- تسکین دردهای قاعدگی و بهبود تهوع بارداری
13. نبات مفید برای خانم‌های باردار
جالب است بدانید که خواص نبات با آب سرد به عنوان یک شربت خنک ناشتا، می‌تواند یبوست دوران بارداری و همینطور تهوع صبحگاهی را در این دوران تا حدودی رفع کند. البته مصرف بیش از حد قند در بارداری توصیه نمی‌شود و باید با نظر پزشک باشد.
14. افزایش شیر مادر از فواید نبات برای زنان شیرده
نبات با تأمین انرژی سریع و کاهش استرس، می‌تواند در تنظیم هورمون‌های شیردهی مؤثر باشد. خواص نبات برای زنان شیرده همراه با چهار مغز کوبیده شده از روش‌های سنتی است که بسیار تأییرگذار است.
15. فواید نبات برای رحم، درد پریود و سلامت واژن
مصرف نبات داغ برای پریودی عالی است! مصرف آن به دلیل خاصیت گرم‌کنندگی و ضداسپاسم، برای تسکین دردهای قاعدگی یک داروی ارگانیک بی‌نظیر است.
همچنین درمان خانگی عفونت واژن با نبات در گذشته رایج بوده است؛ چون با بهبود جریان خون رحم، امکان پاکسازی سریع‌تر را فراهم می‌کند.
16. مزایای نبات برای کاهش تهوع
اثر آرام‌کنندگی قند بر معده و اعصاب مرکزی، از فواید نبات سفید محسوب می‌شود و در تهوع ناشی از سفر یا بارداری کاربرد سنتی دارد. ترکیب آن با زنجبیل و چای نعناع بدون افزودن قندهای دیگر، برای رفع حالت تهوع مؤثر است.
17. خواص نبات برای تقویت بینایی
قندهای طبیعی تصفیه‌نشده حاوی ریزمقدارهایی از مواد معدنی مانند آهن و منگنز هستند که در سلامت عروق شبکیه تاثیرگذارند. در کنار رژیم غذایی متعادل، خواص نبات قهوه ای می‌تواند به حفظ سلامت عمومی چشم‌ها کمک کند.
18. جلوگیری از خون دماغ شدن و توقف خونریزی از فواید نبات
در طب سنتی ایرانی، حل‌کردن نبات در آب سرد یا مکیدن تکه‌ای از آن برای کمک به کنترل خون‌دماغ توصیه می‌شده است.
19. درمان دردهای عضلانی با مصرف نبات
مصرف نبات سفید همراه با دمنوش‌های گرم مانند زنجبیل یا دارچین، مخصوصا در فصل‌های سرد باعث تسکین دردهای عضلانی و گرفتگی‌ها می‌شود.
20. خواص نبات برای نوزادان
در برخی منابع، فواید نبات سفید برای آرام‌کردن دستگاه گوارش نوزادان ذکر شده است. در گذشته نیز برای رفع دل‌درد یا کولیک نوزادان از شربت نبات رقیق استفاده می‌شد. اما برای اطمینان بیشتر، مخصوصا برای نوزادان زیر یکسال، بهتر است که با احتیاط و زیر نظر پزشک انجام شود.
21. نبات و خاصیت ضدالتهابی آن
در طب سنتی، از خواص نبات (البته در مقادیر کاملا کنترل شده و طبق دستور) به‌عنوان تسکین‌دهنده التهاب گلو، معده و حتی زخم‌های جزئی یاد می‌شود.
22. کاهش ترشح آب دهان با خوردن نبات
جمع شدن آب دهان و بهبود کیفیت حرف زدن، از فواید نبات سفید بهره‌مند شوید. جویدن یا مکیدن نبات باعث تحریک گیرنده‌های چشایی و کاهش تولید بزاق اضافی می‌شود.
23. کمک به بهبود عفونت های دهانی از فواید نبات
از دیگر عجایب خواص نبات سفید ایجاد لایه محافظ روی لثه و دندان‌ها برای تسکین درد و التهاب ناشی از آفت یا زخم‌های دهانی است. مکیدن تکه‌ای نبات همراه با دمنوش‌های ضدباکتری مانند مریم‌گلی می‌تواند رشد میکروب‌ها را کاهش دهد.
24. نبات و درمان تکرر ادرار
از دیگر خواص نبات می‌توان به قابلیت آن در بهبود سلامت کلیه‌ها اشاره کرد. مکانیسم احتمالی این اثر، افزایش سطح قند خون و کاهش تحریک عصبی مثانه است.
25. خواص نبات برای فشار خون
مصرف نبات در حد اعتدال به دلیل افزایش سریع سطح گلوکز خون، می‌تواند در جلوگیری از افت فشار خون نقش داشته باشد. بنابراین برای تنظیم فشار خون نیز می‌توانید از فواید نبات قهوه‌ای بهره‌مند شوید.
خواص نبات قهوه ای
نبات قهوه‌ای از شیره غلیظ‌شده نیشکر یا چغندر قند تهیه می‌شود و برخلاف نبات سفید، مقادیر بیشتری مواد معدنی مانند کلسیم، آهن و منیزیم دارد.
این ویژگی باعث شده فواید نبات قهوه‌ای برای بهبود کم‌خونی، تقویت سیستم ایمنی و سلامت استخوان‌ها قابل‌توجه باشد. طعم کاراملی و غنی این نوع نبات، آن را به گزینه‌ای سالم‌تر نسبت به نبات سفید تبدیل کرده است.
خواص نبات زعفرانی
افزودن زعفران به نبات، ترکیبی از خواص انرژی‌بخش نبات، اثرات آرامبخش و ضدافسردگی زعفران ایجاد می‌کند.
این نوع نبات برای بهبود گردش خون، تقویت اعصاب و افزایش نشاط روحی مفید شناخته می‌شود. خواص نبات زعفرانی به‌خصوص در تسکین دردهای قاعدگی و بهبود کیفیت خواب بسیار کاربردی است.
فواید چای نبات
یکی از شناخته‌ترین روش‌های برای بهره‌مندی از خواص نبات، ترکیب چای نبات است. قند موجود در نبات باعث افزایش جذب پلی‌فنول‌های چای و تقویت اثر آنتی‌اکسیدانی آن می‌شود.
از دیگر فواید چای نبات مخصوصا با اضافه کردن ادویه‌های گرم مثل زنجبیل و یا دارچین، تأمین انرژی فوری و افت فشار خون است.
خواص نبات داغ با زنجبیل
خواص نبات زنجبیل شامل تقویت سیستم ایمنی، بهبود هضم، رفع خستگی و دردهای پریودی است.
فواید نبات داغ با زنجبیل در طب سنتی بسیار برجسته است و تحقیقات جدید نیز اثرات ضدباکتریایی و ضدالتهابی آن را تأیید کرده‌اند. این نوشیدنی گرم با تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب برای درمان سرماخوردگی، رفع حالت تهوع، بهبود گردش خون و دردهای پریودی بسیار مؤثر است.
نبات سوخته و خواص نبات سوخته
از ذوب‌شدن تدریجی و کاراملیزه‌کردن قند، نبات سوخته تولید می‌شود. از فواید نبات سوخته اثرات قوی آن برای درمان اسهال، تقویت معده و تسکین دل‌پیچیده است.
طرز تهیه نبات داغ چگونه است؟
ترکیب آب داغ و یک شاخه نبات را اصطلاحا نبات داغ می‌گویند. اگر می‌خواهید اثرات آن‌را تقویت کنید از ادویه‌های گرم مثل دارچین، زعفران یا زنجبیل را به آب جوش اضافه کنید. از خواص نبات داغ بیشتر برای رفع سردی معده، درمان سرماخوردگی، رفع افت فشار و ضعف استفاده می‌شود.
مضرات نبات
گرچه خواص نبات مثل تأمین سریع انرژی و تسکین موقت گلو در فرهنگ غذایی ما شناخته‌شده است، اما از نظر تغذیه‌ای، نبات تقریباً ساکارز خالص (قند افزوده) به‌شمار می‌آید و همان ریسک‌هایی را دارد که مصرف زیاد قندهای آزاد ایجاد می‌کند. از مضرات نبات:
چاقی و اضافه وزن
مسئله‌ی اصلی که در هنگام استفاده از خواص نبات آدم را نگران می‌کند، چگالی بالای کالری بدون ریزمغذی است: قندهای آزاد مثل ساکارز، باعث افزایش انرژی می‌شوند اما سیری پایداری نداده و به پرخوری دامن می‌زنند.
احتمال ابتلا به دیابت نوع 2
افزایش دریافت قند آزاد با نوسان‌های گلوکز و بار گلیسمی بالا همراه است و در طول زمان می‌تواند مقاومت به انسولین را تشدید کند.
بیماری قلبی عروقی
عامل اکثر بیماری‌های قلبی، مصرف بالای قند افزوده با افزایش دریافت انرژی حاصل از آن است. طبق انجمن قلب توصیه می‌شود که قند افزوده به حدود 6% درصد روزانه محدود شود.
تضعیف سلامت دهان و دندان
در کنار خواص نبات سفید باید مراقبت از دندان را بیشتر کرد. چسبندگی بلور نبات روی دندان، اگر شست‌وشوی مناسب انجام نشود، تماس قند با پلاک را طولانی‌تر می‌کند.
هرچند از گذشته تا امروز خواص نبات برای رفع خستگی، بهبود هضم و ایجاد آرامش زبانزد بوده، اما مصرف بی‌رویه آن می‌تواند پیامدهای منفی داشته باشد. نبات سرشار از قند است و زیاده‌روی در مصرفش خطر دیابت، پوسیدگی دندان و اضافه‌وزن را افزایش می‌دهد. همچنین برای افرادی با مشکلات قند خون یا چربی بالا مناسب نیست. بنابراین، همان‌طور که در طب سنتی بر مصرف متعادل نبات تأکید شده بود، امروز هم اعتدال کلید بهره‌مندی از فواید آن است.
انواع نبات
خواص نبات و سهولت مصرف آن با ظاهر، روش تولید و افزودنی‌های مختلف تا حدی تغییر می‌کند. از جمله محبوب‌ترین انواع نبات: نبات چوبی و دندانه و زعفرانی است.
با وجود اینکه خواص نبات همچنان ثابت است، انتخاب نوع مناسب می‌تواند تجربه مصرف را لذت‌بخش‌تر کند و استفاده از آن را در موقعیت‌های مختلف آسان‌تر سازد. در ادامه به معرفی انواع نبات می پردازیم:
- نبات چوبی: این مدل نبات که همانند آبنبات چوبی است به دلیل سهولت مصرف و ظاهر زیبا بسیار پرطرفدار است.
- نبات دندانه: بلورهای نبات بافت شکننده‌ای دارند و به راحتی جدا می‌شوند.
- نبات مخلوط: ترکیب نبات با برخی از ادویه‌های پرخاصیت است که از خواص نبات سفید پشتیبانی می‌کند.
- پودر نبات:این نوع از خرد کردن بلورهای نبات به دست می‌آید و برای شیرین کردن سریع نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود.
- پرده نبات: لایه‌ای نازک و شفاف با بافت خاص و طعم لطیف است که بیشتر برای سوغاتی‌ها کاربرد دارد. برای بهره‌مندی سریع از خواص نبات این مدل را مصرف کنید.
تفاوت نبات با قند و شکر
نبات از نظر ساختار مولکولی پایه تفاوت چندانی با قند و شکر ندارد اما فرآیند کریستال‌سازی باعث می‌شود راحت‌تر هضم شود و سریع‌تر انرژی را در بدن آزاد کند. همچنین نبات اغلب با ادویه‌ها ترکیب می‌شود و خواص درمانی بیشتری نسبت به قند ساده دارد.
سوالات متداول در خصوص خواص نبات
در این بخش به سوالات پرتکرار در رابطه با خواص نبات می‌پردازیم:
نبات چیست؟
قند متبلور یا نبات نوعی آبنبات سنتی قدیمی است که از حرارت دادن قند، نیشکر و یا قند قهوه ای تهیه می‌شود. این شیرین کننده در صنایع غذایی و طب سنتی ایران کاربرد فراوان دارد.
خواص نبات سفید بیشتر است یا زرد؟
نبات زرد با زعفران رنگی شده و نبات سفید خالص و فاقد افزودنی است. از نظر خواص پایه نبات تفاوت چندانی ندارند.
آیا نبات از شکر تصفیه شده بهتر است؟
از نظر تغذیه‌ای تفاوت چندانی ندارد، اما به دلیل فرآیند کریستال‌سازی، نبات زودتر در بدن جذب شده و برای رفع خستگی مؤثرتر است.
آیا نبات می‌تواند به درمان التهاب‌های مختلف کمک کند؟
بله، ترکیباتی مثل زعفران یا زنجبیل در کنار خواص نبات می‌توانند اثرات ضدالتهابی ملایم داشته باشند، هرچند شواهد علمی محدود است.
مصرف نبات چطور به بهبود روحی کمک می‌کند؟
نبات به دلیل تأمین سریع گلوکز، انرژی مغز را افزایش داده و حس آرامش و نشاط موقت ایجاد می‌کند.
نبات ضدسرطان است یا سرطان‌زا؟
هیچ مدرک علمی مبنی بر خاصیت ضدسرطانی نبات وجود ندارد.
طبع نبات گرم است یا سرد؟
در طب سنتی،خواص نبات به دلیل طبع گرم آن معروف است.
آیا نبات داغ چاق کننده است؟
خیر، اما به دلیل قند بالا، مصرف زیاد آن باعث دریافت کالری اضافی و در طولانی‌مدت افزایش وزن می‌شود.
خواص شیاف نبات چیست؟
برخی بر این باورند که خواص نبات به‌صورت شیاف می‌تواند عفونت‌های قارچی واژن یا کمر درد را بهبود بخشد، که این فرضیه صحت علمی ندارد.
فواید نبات داغ برای کودکان چیست؟
نبات داغ می‌تواند در تسکین گلودرد یا سرفه‌های خفیف کمک کند، اما نباید جایگزین دارو یا درمان پزشکی شود.
فواید و مضرات چای نبات چیست؟
خواص نبات همراه با چای برای انرژی‌دهی و آرامش‌بخشی شناخته شده اما مصرف زیاد قند خطر دیابت و پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد.
فواید نبات دو آتیشه چیست؟
این نوع نبات با دو مرحله حرارت‌دهی تهیه می‌شود، ماندگاری بالاتر داشته و در طب سنتی به‌عنوان مقوی معده معرفی می‌شود.
فواید نبات برای مردان
در طب سنتی، خواص نبات برای مردان شامل تقویت قوای جنسی، افزایش انرژی و بهبود گردش خون ذکر شده است، اما شواهد علمی محدودی دارد.
خواص نبات برای زنان
از جمله فواید نبات برای زنان برای کاهش درد قاعدگی، بهبود خلق و افزایش انرژی در دوران بارداری یا شیردهی است، ولی باید در مصرف آن نهایت اعتدال رعایت شود.
منبع: webmd, happytummy.aashirvaad
- طرز تهیه شیر پسته: 11 روش ساده خانگی و کافی...
- بهترین دمنوش برای دل پیچه و اسهال: 21 دمنوش عالی...
- دانه های رژیمی: 17 دانه عالی برای لاغری + زمان...
- خواص کره فندق: 15 فایده شگفت‌انگیز + نکات احتیاط!
- طرز تهیه پروتئین بار: 23 روش ساده و خانگی +...
- دمنوش تابستانی: 24 دمنوش تابستانی خنک برای فصل گرما +...
