انواع زعفران: مشخصات و ویژگی انواع زعفران + نحوه تشخیص و عکس

انواع زعفران شامل زعفران دخترپیچ، زعفران پوشال، زعفران سرگل، زعفران نگین، زعفران سفید یا کنج و زعفران نرمه یا شکسته است که هرکدام از نظر کیفیت، رنگ‌دهی، عطر و کاربرددر آشپزی و صادرات تفاوت‌هایی با همدیگر دارند. از بین انواع زعفران صادراتی، زعفران سرگل، زعفران نگین، زعفران سوپر نگین و زعفران پوشال ممتاز در بازارهای بین‌المللی محبوبیت زیادی دارند. 

شیوه کاشت و عیار زعفران از عومل موثر در تعیین قیمت زعفران هستند. در این مطلب از بلاگ آجیل سرا آجیل چی به معرفی انواع زعفران، بهترین نوع زعفران برای مصرف خانگی و  صادراتی می‌پردازیم.

معرفی انواع زعفران و تفاوت آنها با هم

زعفران به عنوان یکی از ادویه‌های ارزشمند جهان به چندین نوع مهم طبقه‌بندی می‌شود که هرکدام دارای ویژگی‌ منحصر بفردی هستند. مهم‌ترین انواع زعفران عبارتند از دخترپیچ، پوشال، سرگل، نگین و سوپر نگین.

تفاوت اصلی انواع زعفران به شکل ظاهری رشته‌های زعفران، مقدار سفیدی یا زردی همراه با کلاله قرمز، میزان رنگ‌دهی، عطر و طعم مربوط است. به‌طور مثال زعفران دخترپیچ به صورت کامل با رشته‌های سفید و قرمز پیچیده می‌شود اما زعفران سرگل فقط کلاله قرمز دارد و در نتیجه رنگ‌ بیشتری نسبت به سایر زعفران ها دارد. انواع زعفران از لحاظ کاربرد و قیمت متفاوت است.

انواع زعفران: 1. زعفران دخترپیچ یا دسته

زعفران دختر پیچ چیست؟ یکی از انواع زعفران، دخترپیچ است که با وجود ظاهر زیبا و عطر و طعم خوب، قدرت رنگ‌دهی کمتری نسبت به انواع ممتاز زعفران دارد.

مشخصات و ویژگی‌های زعفران دسته

زعفران دخترپیچ یا دسته شامل رشته‌های کامل زعفران است که کلاله‌های قرمز آن با قسمت سفید (خامه) به شکل یکدست و مرتب بسته‌بندی می‌شود.

انواع زعفران: 2. زعفران پوشال

زعفران پوشال چیست؟ یکی دیگر از انواع زعفران، زعفران پوشال است که برای مصرف روزمره مناسب است.

مشخصات و ویژگی‌های زعفران پوشال

زعفران پوشال به دلیل داشتن بخش‌ سفید (خامه) رنگ‌دهی متوسطی دارد. این زعفران نسبت به دخترپیچ قرمزی بیشتری دارد. قدرت رنگ‌دهی آن متوسط تا خوب است. اما به دلیل داشتن بخش سفید، قیمت کمتری نسبت به سرگل و نگین دارد.

انواع زعفران: 3. زعفران سرگل

سرگل یک دیگر از انواع زعفران است. خرید زعفران سرگل به دلیل کیفیت بالا در بازار داخلی و صادراتی پرطرفدار است.

مشخصات و ویژگی‌های زعفران سرگل

زعفران سرگل تنها دارای بخش قرمز کلاله‌هاست و قسمت‌ سفید یا زرد از آن جدا شده‌ است. قدرت رنگ‌دهی بالایی دارد و عطر و طعم آن قوی است.

سایر اسامی زعفران سرگل

زعفران سرگل به عنوان بهترین زعفران ایران با نام‌های دیگری مانند زعفران ممتاز یا زعفران خالص نیز معروف است.

انواع زعفران: 4. زعفران نگین

زعفران نگین یکی دیگر از انواع زعفران است که اغلب مناسب صادرات است. قیمت زعفران نگین نسبت به سایر انواع زعفران بیشتر است.

مشخصات و ویژگی‌های زعفران نگین

زعفران نگین با کلاله‌های درشت و سالم تشکیل شده که کاملاً قرمز است. قدرت رنگ‌دهی بسیار زیادی دارد با ظاهر زیبا و لوکس.

انواع زعفران نگین

زعفران نگین عبارت است از: نگین پرسی، نگین درجه یک، شبه نگین و سوپر نگین. تفاوت آنها به قدرت رنگ‌دهی، سلامت رشته‌ها یا میزان شکستگی مربوط است. کیفیت سوپر نگین از بقیه بیشتر است.

• زعفران نگین پرسی: در زعفران نگین پرسی رشته‌ها را پس از خشک شدن با فشار خاصی کنار هم قرار می‌دهند. این کار باعث یکسان شدن و زیبایی بیشتر رشته‌ها می‌شود. این زعفران مناسب صادرات است.
• زعفران نگین سوپر: مرغوب‌ترین و گران‌ترین نوع زعفران دارای رشته‌هایی کاملاً قرمز، درشت و سالم است. این نوع زعفران لوکس، قدرت رنگ‌دهی و عطر زیادی دارد و برای صادرات به کار می‌رود.
• زعفران نگین درجه یک: زعفران نگین درجه یک هم رشته‌های قرمز و سالمی دارد اما ممکن است شکستگی جزئی داشته باشد. نگین درجه یک مرغوب است و رنگ‌دهی و عطر خوشایندی دارد. این زعفران مناسب بازار داخلی و صادرات است.
• زعفران شبه نگین: زعفران شبه نگین تاحدی شبیه زعفران نگین است با این تفاوت که رشته‌ها کوتاهتر و کمی نامنظم هستند. قدرت رنگ‌دهی آن کمتر از نگین اصلی است و قیمت کمتری دارد.

انواع زعفران: 5. زعفران سفید یا کنج

زعفران سفید از دیگر انواع زعفران است که بیشتر برای مصارف دارویی و عطر کاربرد دارد و قیمت آن کمتر از زعفران قرمز است.

مشخصات و ویژگی‌های زعفران سفید

زعفران سفید یا کنج شامل بخش سفید یا زرد رشته‌های زعفران است که فاقد قدرت رنگ‌دهی بالا می‌باشد. با این حال عطر و خواص دارویی زعفران را در خود دارد.

انواع زعفران: 6. زعفران نرمه یا شکسته

یکی از انواع زعفران نرمه است بیشتر برای مصارف صنعتی یا آشپزی روزمره کاربرد دارد و قیمت آن پایین‌تر است.

مشخصات و ویژگی‌های زعفران نرمه

زعفران نرمه یا شکسته همان رشته‌های خرد شده و شکسته‌ی زعفران است که بقایای فرآیند بسته‌بندی یا حمل‌ونقل است. قدرت رنگ‌دهی آن مانند زعفران سالم است اما ظاهر آن جذابیت کمتری دارد.

جدول مقایسه انواع زعفران

در جدول زیر به مقایسه انواع زعفران پرداخته‌ایم:

بهترین نوع زعفران چیست؟

بهترین نوع زعفران از نظر کیفیت و قدرت رنگ‌دهی زعفران نگین و سوپر نگین است. این زعفران رشته‌های کاملاً قرمز، درشت و سالم دارد و اصلا شکستگی یا بخش سفید ندارد. قدرت رنگ‌دهی و عطر آن بسیار مطبوع است. زعفران نگین و سوپر نگین دارای ظاهری زیبا و رشته‌های یکسان است. این نوع زعفران بیشتر کاربرد صادراتی دارد.

البته باید گفت که زعفران سرگل هم جزو بهترین انواع زعفران است. این زعفران هم رنگ‌دهی و عطر بسیار قوی دارد و هم در مصارف خانگی و هم در صادرات کاربرد دارد.

گرانترین نوع زعفران

گران‌ترین نوع زعفران هم زعفران سوپر نگین است. این زعفران مرغوب رنگ‌دهی زیاد و عطر و طعم مطبوعی دارد. به دلیل کیفیت مرغوب، این زعفران لوکس نسبت به بقیه انواع زعفران قیمت بالاتری دارد و در بازارهای صادراتی به فروش می‌رسد.

شیوه ‌های مختلف کاشت انواع زعفران

کاشت زعفران معمولاً به شکل کاشت سنتی و کاشت مکانیزه صورت می‌گیرد. در روش سنتی، پیاز زعفران در زمینی که خاک سبک و حاصلخیزی دارد به صورت دستی کاشته می‌شود. در این روش که به نیروی انسانی زیاد و دقت بالا نیاز دارد، فاصله‌ی مناسب بین پیازها (بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر) باید رعایت شود تا زعفران خوب رشد کند. این شیوه‌ی سنتی در شهر قائنات و خراسان (که بخش بزرگی از تولید زعفران کشور را به عهده دارد) همچنان رایج است.

در روش‌ مدرن و مکانیزه، زعفران را با استفاده از دستگاه‌های مخصوص، بستر گلخانه‌ای و سیستم‌ آبیاری قطره‌ای انجام می‌دهند. این روش در زمان و هزینه‌ صرفه‌جویی می‌کند. در برخی از مناطق، زعفران به روش کشت گلخانه‌ای یا هیدروپونیک کاشته می‌شود که در آن می‌توان شرایط محیطی مثل دما، رطوبت و نور را کنترل کرد. در اینجا عکس انواع زعفران را مشاهده می‌کنید.

اهمیت کیفیت زعفران

کیفیت زعفران مهم‌ترین عامل در تعیین قیمت انواع زعفران به‌شمار می‌آید. کیفیت زعفران بسته به عواملی مثل رنگ‌دهی، عطر، طعم و سلامت رشته‌ها متفاوت است. زعفران خالص با رشته‌های سالم‌، قدرت رنگ‌دهی و عطر بیشتری دارد و در نتیجه در بازارهای داخلی و صادراتی با قیمت بالاتری عرضه می‌شود. کیفیت بالای زعفران برای مصرف‌کنندگان، کشاورزان و فعالان تجاری اهمیت ویژه‌ای دارد.

انواع عیار زعفران کدامند؟

عیار زعفران (رنگ‌دهی، میزان عطر، کیفیت رشته‌ها) بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند ISO 3632 مشخص می‌شود. در این استاندارد، زعفران را با توجه به میزان رنگ‌دهی (کروسین)، عطر (سافرانال) و طعم (پیکروکروسین) درجه‌بندی می‌کنند. هرچه میزان رنگ‌دهی بیشتر باشد، زعفران در عیار بالاتر قرار می‌گیرد.

طعم زعفران

طعم زعفران (به دلیل پیکروکروسین) کمی تلخ و گس است. این طعم خاص به همراه عطر و رنگ آن باعث شده است که زعفران ادویه‌ای محبوب و منحصر به‌فرد باشد. طعم غذا با کمی زعفران طعم و رنگ غذا دلچسب و دلپذیر می‌شود.

عطر زعفران

زعفران به دلیل اینکه حاوی ترکیب سافرانال است، عطری بسیار قوی و نافذ دارد. این عطر دل‌انگیز به شما کمک می‍کند که زعفران اصل را از زعفران تقلبی تشخیص بدهید.

قدرت رنگ‌دهی وکیفیت زعفران

قدرت رنگ‌دهی زعفران به میزان کروسین موجود در آن بستگی دارد و معیار اصلی کیفیت است. زعفران‌های سرگل، نگین و سوپر نگین بیشترین قدرت رنگ‌دهی را دارند. هرچه رشته‌ها سالم‌تر و قرمزتر باشند، کیفیت بالاتر خواهد بود.

طول رشته‌های زعفران

طول رشته‌های زعفران نشان‌دهنده سلامت و مرغوبیت آن است. رشته‌های بلند و سالم معمولاً در زعفران نگین و سوپر نگین وجود دارد. رشته‌های کوتاه یا شکسته با قیمت کمتر به نام زعفران نرمه معروفند.

خلوص

خلوص زعفران به معنای عدم ناخالصی یا ترکیب زعفران با گیاهان دیگر است. زعفران خالص فقط رشته‌های قرمز دارد یا بخش سفید. هرنوع گیاه افزودنی یا رنگ مصنوعی نشان می‌دهد که زعفران تقلبی است و کیفیت پایینی دارد.

میزان رطوبت

میزان رطوبت زعفران باید کم باشد تا کیفیت آن برای مدت طولانی‌تر حفظ شود. استاندارد جهانی معمولاً رطوبت کمتر از ۸ درصد را برای زعفران مرغوب تعیین کرده است. رطوبت بالا منجر به کپک‌زدگی و کاهش عطر، طعم و رنگ زعفران می‌شود.

بهترین نوع زعفران برای مصرف خانگی

بهترین نوع زعفران برای مصرف خانگی معمولاً زعفران سرگل است. این نوع زعفران باکیفیت به خاطر وجود بخش قرمز کلاله‌ها، قدرت رنگ‌دهی بالا و عطر خوبی دارد. سرگل نسبت به نگین و سوپر نگین قیمت مناسب‌تری دارد.

بهترین انواع زعفران صادراتی

زعفران نگین و سوپر نگین از بهترین انواع زعفران برای بازارهای بین‌المللی و صادرات هستند. این انواع، رشته‌های سالم، درشت و کاملاً قرمز دارند و فاقد بخش سفید یا شکستگی هستند. به‌علاوه ظاهر لوکس، قدرت رنگ‌دهی زیاد و عطر مطبوعی دارند.

معیارهای استاندارد کیفیت زعفران

کیفیت زعفران را بر اساس استاندارد بین‌المللی ISO 3632 می‌سنجند. در این فرآیند سه معیار مهم را در نظر می‌گیرند: کروسین برای قدرت رنگ‌دهی، سافرانال برای عطر و پیکروکروسین برای طعم. مقدار بالاتر این ترکیبات باعث افزایش کیفیت زعفران می‌شود.

نکات مهم در انتخاب و خرید زعفران

برای خرید زعفران باید به چند نکته توجه کنید: زعفران اصل رشته‌های باریک و قرمز دارد و در آب رنگ طلایی از خود آزاد می‌کند نه قرمز تیره. بسته‌بندی زعفران مرغوب باید دارای نشان استاندارد و تاریخ تولید معتبر باشد. حتما از برندها و فروشندگان معتبر خرید کنید. در نهایت با توجه به نیاز مصرفی خود، نوع زعفران را انتخاب کنید.

برندهای معروف انواع زعفران در ایران

در ایران برندهای مشهور و صاحب‌نام به عرضه‌ی زعفران داخلی و صادراتی می‌پردازند. از جمله مهم‌ترین این برندها در اینجا اشاره شده است:

• زعفران آجیل چی
• زعفران مصطفوی
• زعفران سحرخیز
• زعفران بهرامن
• زعفران شاهسوند
• زعفران نوین

سوالات متداول در خصوص انواع زعفران

در اینجا به برخی از سوالات شما در زمینه‌ی انواع زعفران و انواع گل زعفران وحشی پاسخ می‌دهیم:

بهترین نوع زعفران کدام است؟

بهترین نوع زعفران زعفران نگین و سوپر نگین است و به دلیل قدرت رنگ‌دهی، عطر زیاد و ظاهر لوکس، برای صادرات بسیار مناسب است. در کنار آن، زعفران پرطرفدار سرگل هم یکی از انواع مرغوب زعفران است.

چند نوع زعفران داریم؟

انواع زعفران ایرانی به چند دسته‌ تقسیم می‌شود: دخترپیچ (دسته)، پوشال، سرگل، نگین و سوپر نگین، زعفران سفید (کنج) و نرمه یا شکسته. هرکدام از این انواع زعفران رنگ‌، عطر و کاربرد خاصی دارند.

گران‌ترین نوع زعفران چیست؟

گران‌ترین نوع زعفران زعفران سوپر نگین است با رشته‌های کاملاً قرمز و درشت که هیچ بخش سفید یا شکستگی ندارد. این نوع زعفران رنگ‌دهی بالا و عطر بسیار مطبوعی دارد و اغلب کاربرد صادراتی دارد. قیمت این زعفران از انواع دیگر بیشتر است.

تفاوت اصلی میان انواع زعفران چیست؟

تفاوت اصلی بین انواع زعفران بستگی به قرمزی رشته‌ها، وجود یا عدم وجود بخش سفید، مقدار رنگ‌دهی و عطر دارد. هرچقدر که رشته‌های قرمز سالم‌تر باشند، کیفیت و قیمت بالاتری هم خواهند داشت.

باکیفیت‌ترین نوع زعفران کدام است؟

باکیفیت‌ترین انواع زعفران، نگین و سوپر نگین هستند که رشته‌های قرمز و سالم بدون شکستگی دارند. این نوع زعفران‌ها دارای رنگ‌ زیبا و عطر بسیار مطبوعی هستند و در بازار بین‌المللی به عنوان زعفران ممتاز شهرت دارند. سرگل هم از جمله بهترین‌ زعفران‌ها محسوب می‌شود.

تفاوت زعفران سرگل و زعفران نگین چیست؟

زعفران سرگل دارای بخش قرمز کلاله‌ای است که بخش سفید از آن جدا شده است و طبعا رنگ‌دهی بالایی دارد. اما زعفران نگین ظاهر لوکس‌تری دارد، کاملا قرمز است و رشته‌های درشت‌ و سالمی دارد. زعفران نگین کاربرد صادراتی دارد.

تفاوت زعفران نگین و پوشال چیست؟

زعفران نگین کاملاً قرمز و فاقد بخش سفید است با رنگ‌دهی بسیار زیاد. اما زعفران پوشال دارای خامه (رشته‌های سفید) است با رنگ‌دهی متوسط. قیمت و کاربرد آنها هم متفاوت است.

آیا بخش سفید یا زرد زعفران قابل استفاده است؟

بخش سفید یا زرد زعفران که به نام کنج شهرت دارد، رنگ‌دهی ندارد. با این حال عطر و خواص زعفران در آن وجود دارد. این بخش اغلب در طب سنتی و مصارف دارویی به کار می‌رود و قیمت کمتری دارد.

چطور زعفران تقلبی را از اصل تشخیص دهیم؟

زعفران اصل دارای رشته‌های باریک و قرمزی است که بلافاصله در آب طلایی می‌شود نه قرمز تیره. اما زعفران تقلبی معمولاً با رنگ‌ مصنوعی یا ترکیبی از گیاهان دیگر تهیه می‌شود. برای تشخیص زعفران اصل، آن را در آب جوش بریزید یا فقط بو بکشید.

آیا تنها فاکتور کیفیت زعفران قدرت رنگ‌دهی آن است؟

خیر، کیفیت زعفران تنها به مقدار رنگ‎‌دهی آن مربوط نمی‌شود. زعفران مرغوب باید دارای عطر و طعم مطبوع باشد. رشته‌های زعفران باید سالم و بدون شکستگی باشند.

آیا منطقه کشت زعفران بر کیفیت آن تاثیر می‌گذارد؟

بله، منطقه کشت زعفران تأثیر مستقیمی بر کیفیت آن دارد. خاک، آب‌وهوا و شرایط اقلیمی یک منطقه باعث می‌شود که مقدار رنگ‌دهی و عطر زعفران متفاوت باشد. به همین دلیل انواع زعفران قائنات و خراسان جزو مرغوب‌ترین زعفران‌های ایران هستند.

زعفران سرگل رنگ‌دهی بیشتری دارد یا زعفران پوشال؟

زعفران سرگل (که فقط بخش قرمز کلاله‌ دارد) نسبت به پوشال میزان رنگ‌دهی بیشتری دارد. انواع زعفران پوشال که بخش سفیددارد از رنگ‌دهی متوسطی برخوردار است.

تفاوت قیمت انواع زعفران به چه علت است؟

تفاوت قیمت انواع زعفران بستگی به میزان قرمزی رشته‌ها، قدرت رنگ‌دهی، عطر و سلامت ظاهری رشته‌ها دارد. رشته‌های سالم‌تر و قرمزتر نشان می‌دهد که کیفیت زعفران بالاتر است و قیمت بالاتری هم خواهد داشت. نوع بسته‌بندی و کاربرد صادراتی نیز بر قیمت نهایی زعفران تأثیر می‌گذارد.

منبع

خرید زعفران